معرفی کتاب

نام کتاب: حکمت های نقوی ( ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی"ع" )

مؤلف : جواد محدثی

انتشارات: آستان قدس رضوی

قیمت: 2100 تومان

تعداد صفحات: 94 صفحه

  کتابی که حکمت های نقوی هست که از روایت های امام علی النقی امام هادی (ع) استفاده کرده و زندگی نامه ی حضرت را هم نوشته.

صفحه ی 63 این کتاب روایتی نقل می کند از امام هادی(ع) ؛

اَلعالِمُ وَ المُتَعَلِّمُ شریکانِ فی الرُّشدِ، مأمورانِ بِالنَّصیحَةِ، مَنهیّانِ عَنِ الغَشِّ

عالم و متعلم، یعنی هم شاگرد و هم استاد. بعضی از صفات مال استادها ست، بعضی صفات مال شاگردهاست که باید رعایت کنند، اما بعضی صفات مشترک است؛ این نیست که فقط یکی شان وظیفه داشته باشد.

هم دانشمند و هم دانش آموزنده در رشد شریکند؛ یعنی همان طوری که یکی دارد رشد می کند دیگری هم دارد رشد می کند، اینطور نیست که فقط مثلا شاگرد رشد بکند، بلکه عالمی هم که دارد تدریس می کند اگه واقعا نیت خوبی داشته باشد به یک رشدی میرسد.

 و همینطور هردو مأمور به خیرخواهی هستند باید نصیحت کنند، خیرخواهی داشته باشند هم برای همدیگر هم برای دیگران نگوید من شاگرد هستم و وظیفه ای ندارم و ایشان که استاد اند باید بگویند همش، نه شاگرد هم باید خیرخواهی و نصیحت داشته باشد. یک موقع طرف میگوید چیزهایی را که یاد گرفته ای را بگو می گوید نه من که شاگردم هنوز، خوب همان قدر که یاد گرفته ای را باید بگویی.

و مَنهیّانِ عَنِ الغَشِّ ؛ یعنی هر دو از فریب نهی شده اند، نباید غش در معامله داشته باشند سر مردم کلاه بگذارند؛ استاد گول بزند مردم را با حرف هایش، شاگرد گول بزند مردم را با اعمال و حرکاتش.

روایت دیگر در همین زمینه " إنَّ اللهَ إذَا أَرَادَ بِعَبدٍ خَیراً، إذا عُوتِبَ قَبِلَ "

 یکی از راه هایی که انسان بفهمد خداوند خیر انسان را می خواهد، یعنی اراده کرده که این به خیر برسد به خوبی برسد، این است که اگر کسی سرزنشش کرد عتابش کرد این بپذیرد، البته اگر حق داره. یکی آمد خطای شما را به شما گوشزد کرد، عصبانی نشوی و دوتا چیز دیگر هم بارش کنی، بگویی نخیر من خیلی هم خوبم! اگر به شما گفتند شما این خطا را داری، شما این اشتباه را داری و واقعا هم داشتی پذیرفتی، این معلومه که خداوند در تو اراده ی خیر کرده و می خواهد که تو به رشد و کمال برسی. اما اگر نه اصرار کنی بر همان خطای خودت، هرچی هم نقدت می کنند، انتقادت می کنند قبول نکنی این نشان دهنده ی این است که دنبال خیر نیستی و خدا برای تو خیر را اراده نکرده.

و آخرین حدیث را هم از این کتاب بخوانیم این خیلی جالب است مربوط به زمان امام هادی (ع)، خلفای عباسی که بودند همیشه نگران بودند و می ترسیدند ائمه علیه این ها کودتا کنند، خوب مردم این ها را می خواستند و خلفا فکر میکردند که الان این ها بیایند علیه ما توطئه می کنند؛ حضرت به خلیفه ی زمانشان که فکر میکرد حضرت رقیبش هستند فرمودند:" نَحنُ لاَ نُنافِسُکُم فِی الدُّنیا، نَحنُ مُشتَغِلُونَ بِأمرِ الآخِرَة، فَلا عَلَیکَ شَییءٌ ممّا تَظُنُّ؛ ما درمورد دنیا با شما رقابت نمی کنیم ما مشغول به آخرتیم" خیلی نگران نباش خلاصه!

 لذا اهل دنیا هستند که همیشه با هم رقابت دارند، که آقا نکند جلوی من را بگیرد. انگار مسابقه گذاشتند چه کسی برنده شود، چه کسی بالاتر برود. حضرت میگویند ما به آخرتمان داریم فکر می کنیم ، دنیا مال شما باشد خلاصه اش . همش مال شما، تو رئیس بشو! با هم دعوا کنید، اونی که آخرت طلب هست برایش این مسائل مهم نیست، به آن فکر است که آن دنیایش را درست کند.

 اگر انسان اینچنین باشد چقدر آرامش پیدا می کند و چقدر درگیری ها و چیزهای بی خود کم میشود، در خانواده ها یک رقابت ها و چشم هم چشمی ها و میان همکاران دوستان و استاد و شاگرد و الی آخر. همه هی از هم می ترسند که نکند جلو بزند، خب بگذار بزند شما آخرتت را درست کن، دنیا خیلی اهمیتی ندارد.  در آخرت، خدا فرموده است از هم جلو بزنید " فاستبقوا الخیرات " توی خوبی ها باید مسابقه بگذارید، توی بدی ها و دنیا که مسابقه نمی خواهد .

به هر حال این هم کتاب مفیدی است که  یک دوره هست، فعلا دو جلدش را معرفی کردیم تا بعد، انشالله مورد استفاده قرار بگیرد

اخلاق علمی

اَلعالِمُ وَ المُتَعَلِّمُ شریکانِ فی الرُّشدِ، مأمورانِ بِالنَّصیحَةِ، مَنهیّانِ عَنِ الغَشِّ. (بحارالانوار، ج75، ص367)

دانشمند و دانش آموزنده، در رشد و بالندگی شریکند، هردو مأمور به خیرخواهی اند و هر دو از فریب نهی شده اند.

بزرگترین بخل، «بخل علمی» است؛ یعنی آنچه را کسی می داند، به دیگران یاد ندهد.

بدترین تکبر هم، « تکبر علمی » است؛ یعنی کسی که داناست، خود را برتر ببیند و کبر فروشی کند. و کسی که نادان است، از پرسیدن شرم کند، یا عار داشته باشد.

تعامل میان معلم و شاگرد، باید به صورت « سؤال و جواب » باشد. نه شاگرد از پرسیدن دوری کند، نه عالم از یاد دادن.

رشد علمی در سایه ی این «مشارکت» است.

در این مشارکت علمی، هم باید خیرخواهی و نصیحت وجود داشته باشد، هم صداقت و راستی، تا دانش بشری رشد یابد و در سطح علوم افزایش پدید آید.

یا فایده ده، آنچه بدانی دگری را                           یا فایده گیر آنچه ندانی ز دکر کس

و این کلام مشهور است که زکات دانش، نشر و گسترش آن است.

اگر دانشمند، در آموختن علم خود به دیگران بخل بورزد، رشد علمی متوقف می شود و اگر دانشجو در آموختن و فراگیری، جدیت و شوق نداشته باشد، به مراتب عالی نمی رسد. ما امروز، ریزه خوار دانش گذشتگانیم که سخاوتمندانه حاصل عمر خویش را در قالب کتاب ها و تألیفات به آیندگان سپردند. هم احترام پیشینیان لازم است، هم بهره وری از ذخایر  علمی آنان.

فریب و بی صداقتی در عرصه ی دانش هم، نکوهیده است. چون هم مانع کمال علم می شود، هم دانش را در استخدام سودجویان بی تعهد قرار می دهد.

****************************************************************

انتقادپذیری

إنَّ اللهَ إذَا أَرَادَ بِعَبدٍ خَیراً، إذا عُوتِبَ قَبِلَ.  ( تحف العقول، ص481 )

هرگاه خداوند، خیر و خوبی بنده ای را بخواهد، او چنان می شود که اگر مورد عتاب و سرزنش قرار گرفت، می پذیرد.

گاهی در رفتار و گفتار ما خطا وجود دارد.

اگر بر خطای خویش اصرار بورزیم، هرگز اصلاح نمی شویم. اما اگر کسی خطا و عیب ما را به ما گفت و ما را بر کار ناپسندی ملامت کرد، بهتر است بپذیریم و عیب خویش را برطرف سازیم.

از سخنان مشهور امام صادق(ع) آن است که فرمود: محبوب ترین دوستانم نزد من کسی است که عیب های مرا به عنوان هدیه به من بگوید.

حالت نقدپذیری و قبول نصیحت، بسیار پسندیده است و از نشانه های تواضع تست، زیرا افراد متکبر حاضر نیستند از کسی نصیحت یا انتقادی بشنوند.

در روایات، عنوانی وجود دارد به نام «قبول النصح»؛ یعنی پندپذیری، نقدپذیری، قبول نصیحت. این صفت ستایش شده است. مقدمه ی کمال انسان است و بدون آن خطاهای انسان برطرف نمی شود.

مسؤولان هن باید با آغوش باز، از انتقادهای سازنده و دلسوزانه ی افراد استقبال کنند، تا بهتر بتوانند خدمت کنند.

دشمن، یک خوبی دارد و آن این است که عیب های ما را بیان می کند. ما اگر زرنگ باشیم، از همین فرصت برای عیب زدایی و اصلاح خویش باید استفاده کنیم.

دوستی که خطاهای ما را به ما یادآوری نکند و دلسوزانه تذکر ندهد، حق دوستی را انجام نداده است.

از صحبت دوستی به رنجم                                  که اخلاق بدم، حسن نماید

کو دشمن شوخ چشم دانا؟                                    تا عیب مرا به من نماید

پندپذیر باشیم، تا اخلاق و رفتارمان بهتر شود.

**************************************************************

"آخرت گرایی"

امام هادی(ع) به خلیفه ی زمانش که از طرف امام نگران بود و او را رقیب خلافت خود می پنداشت، فرمود:

نَحنُ لاَ نُنافِسُکُم فِی الدُّنیا، نَحنُ مُشتَغِلُونَ بِأمرِ الآخِرَة، فَلا عَلَیکَ شَییءٌ ممّا تَظُنُّ.  ( الخرائج و الجرائح، ج1، ص414 )

ما در مورد دنیا با شما رقابت نمی کنیم. ما مشغول به امر آخرتیم، پس بیم نداشته باش از آنچه گمان می کنی.

اولیای خدا، چون جهان را فانی و گذرا می دانند، به فکر سرای ابدی و اخروی اند.

این که دنیا برای کسی نمی ماند و صاحبان تاج و تخت و شهرت و ثروت، یا فقیران خاک نشین و بینوا، همه و همه باید از ان کوچ کنند، حقیقتی است که برای همه روشن است، ولی گاهی از آن غفلت می شود و گاهی علاقه به دنیا سبب می شود آخرت را نادیده بگیریم.

تا چند اسیر رنگ و بو خواهی شد؟

                       تا کی پی هر زشت و نکو خواهی شد؟

گر چشمه ی زمزمی، و گر آب حیات

                      آخر به دل خاک فرو خواهی شد

همیشه ستمگران حاکم، به خاطر سلطنت و تاج و تخت خویش، خون ها ریخته و ظلم ها کرده اند و هرکس را هم که می پنداشتند مزاحم حکومت و ریاست آنان است، از سر راه بر می داشته اند.

این شیوه، هنوز هم جاری است و چه ستم ها در جهان که به خاطر حفظ قدرت انجام می گیرد.

امامان معصوم ما، قربانی دنیا طلبی جباران شده اند.

محبوبیت ائمه(ع) و فضایل آنان که سبب پایگاه مردمی ایشان می شد، حسد خلفای اموی و عباسی را بر می انگیخت و از ترس اینکه مبادا مردم به آنان که حجت های الهی اند روی آوردند و قدرت خلفا در معرض خطر قرار گیرد. امامان را در محدودیت شدید قرار می دادند و زندانی یا شهید می کردند. امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) از سامرا که یک شهر نظامی و حکومتی بود، زیر نظر بودند و ارتباط شیعه با آنان به سختی انجام می گرفت.

امام هادی(ع) به خلیفه ی زمانش می گوید: « ما آخرت اندیشیم نه دنیا طلب، گزارشگران مغرض بی جهت تهمت می زنند و ذهن خلیفه را بدبین می کنند. »